ӘЭСИ сарапшысы Лидия Пархомчик алтыншы Астана клубының қаралатын мәселелер тізімі туралы толығырақ айтып берді.
- Астана клубын құру кезінде оған қандай миссия жүктелді?
- Біз әлемдік көшбасшылардың келіссөздер жүргізу қабілеті жыл сайын төмендеп келе жатқанын көріп отырмыз. Тараптар алдын ала шарттарсыз ынтымақтасуға дайын болатын салалар азайып жатыр. Коронавирустың жаһандық таралуы жағдайында да мемлекеттер бір-біріне тәуелсіз әрекет етуді де жөн санап отыр.
Astana Club алаңын құру идеясының негізі ашықтық және тең құқықтылық қағидаттарында құрылатын жаһандық диалогты нығайту мақсаты болды. Жаһандық ынтымақтастық қағидаттарын ілгерілету әрқашан Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың сыртқы саяси стратегиясының орталығында болды.
2015 жылы пайда болған зияткерлік платформаның маңызды элементі – халықаралық қауымдастықтың жетекші сарапшылары мен саяси құрылым өкілдері арасындағы қызу әрі бейтарап пікірталас. Astana Club аясында талдау және болжау саласындағы танымал әлемдік көшбасшылар жоғары лауазымды саясаткерлермен өз идеяларымен бөлісе алады.
Нақ осындай формат кең Еуразия кеңістігіндегі халықаралық процестерді сыни тұрғыдан бағалау үшін оңтайлы болып табылады.
– Өткен кездесулер туралы айта кетсеңіз – осы жылдар ішінде қандай маңызды мәселелер көтерілді, қандай спикерлердің қатысуымен өтті?
- Astana Club күн тәртібіндегі жаһандық және өңірлік мәселелердің кең ауқымын талқылауда. Ядролық шиеленістің өсуі, сауда және санкциялық соғыстар, көші-қон және экологиялық дағдарыстар, интеграциялық өзара іс-қимыл және өңірлендіру сияқты пікірталастардың бағыттарын ерекше атап өткен жөн.
Өткен бес отырыста Astana Club жұмысына әлемнің 40 елінен 200-ден астам спикер қатысты. Әр жылдары Фредерик Старр, Сергей Караганов, Эдвард Лютвак, Ян Чэн, Джордж Фридман және әлемдегі "ой зауыттарының"басқа да көрнекті сарапшылары жетекші болды. Сондай-ақ, қатысушылар тізімін Абдулла Гүл, Вацлав Клаус, Данило Тюрк және басқа да мемлекеттердің бұрынғы басшылары, жоғары дәрежелі саясаткерлер толықтырды.
Astana Club алаңының дәстүрлі қатысушысы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев.
- Қазақстан мен жаһандық қоғамдастық үшін өткізілетін пікірталастардың бірегейлігі мен құндылығы неде?
Нұр-Сұлтан қ., өзін әлдеқашан бейтарап алаң ретінде танытты, мұнда тараптардың әрқайсысына өз пікірін айту мүмкіндігі берілген. Astana Club мүшелерінің алдағы талқылауы да ерекшелік болмайды. Кездесуде әлемдік геоэкономика мен геосаясаттың ең өзекті мәселелері талқыланады.
Әрине, коронавирустық дағдарыс және оның қазіргі әлемдік тәртіпке әсері өзекті тақырып болып қала береді. Кездесуге қатысушылар пандемияның жаһандық экономикалық жүйеге тигізетін салдарын талқылайды.
Күрделі «жасыл» энергияға көшу мәселелері де маңызды болады. Бұл тақырып Глазгода өткен БҰҰ-ның климаттық саммитінің нәтижелеріне айтарлықтай әсер еткен жаһандық энергетикалық дағдарыстың басталуына байланысты әсіресе өткір болып отыр. Жаһандық жылынумен күресудегі ізгі ниет дамыған және дамушы елдердің экономикаларын көміртексіздендірудің әртүрлі әлеуеті бар шындыққа қарсы тұруы мүмкін.
Жалпы алғанда, сарапшылар өздерінің күш-жігерін жаһандық қауіпсіздік архитектурасының өзгеру дәрежесін, сондай-ақ АҚШ пен Қытай арасындағы қарама-қайшылықтың әлемдік қоғамдастық үшін ықтимал салдарын бағалауға бағыттайды. Ауған дағдарысы және Иранның "ядролық келісімі"бойынша келіссөздер процесін қайта бастау проблемасы сияқты өңірлік өзекті аспектілеріне ерекше назар аударылатын болады.
Нәтижесінде пікірталастың негізгі бағыттары болашақ жаһандану мен әлемдік державалардың өзара іс-қимылына қатысты мәселелерге шоғырланатын болады. Бұл ретте отырысқа қатысушылар Орталық Азия елдерінің XXI ғасырдағы жаңа даму стратегиясының бағдарын белгілеуге тырысады.
- Осы жылы талқылауға қандай спикерлер қатысады? Осы немесе басқа қонақтар қандай қағида бойынша шақырылады?
- Пандемия шындықтары өз ережелерін талап етеді және іс-шараларды ұйымдастыруға икемді көзқарасты талап етеді. Astana Club тұрақты мүшелерінің отырысқа қатысу мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін ұйымдастырушылар спикерлер үшін онлайн да, офлайн да қосылу мүмкіндігін қарастырды.
Нәтижесінде клуб алаңы өзінің өкілдік құрамын жоғалтпайды. Astana Club өзінің дәстүрлі қатысушыларын да, шараға алғаш рет қатысатындарды да қабылдайды.
Шақырылған сарапшылардың арасында Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің бұрынғы бас директоры Мохаммед Эль-Барадей, Еурокомиссияның бұрынғы төрағасы Жозе Мануэль Баррозу, Бреттон-Вудсты жаңарту жөніндегі комитеттің бас директоры және негізін қалаушы Марк Узан және басқа да көптеген танымал тұлғалар болады.
Айта кету керек, пікірталастардың бір бөлігі, бұрынғыдай, Chatham House қағидаты бойынша өтеді, бұл қатысушыларға ашық сөйлеуге мүмкіндік береді.
- Отырыс аясында Ядролық қауіпсіздік пен ядролық қарудан азат әлем үшін жаһандық көшбасшылар Альянсының кездесуі өтеді. Осы Альянс туралы айтып берсеңіз, ол ядролық қаруды таратпау саласында қандай рөл атқарады?
– Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – ядролық қаруды таратпау қозғалысының мойындалған көшбасшысы. Түрлі халықаралық орындарда сөйлеген сөзінде Нұрсұлтан Назарбаев ядролық энергияны әскери мақсатта пайдаланудан бас тарту идеясын ілгерілетуді жалғастыруда. Қазақстан өзінің үлгісімен ядролық қарусыз мәртебеге берік екенін көрсетті, осылайша халықаралық қауымдастықтың мойындауы мен құрметіне ие болды.
Елбасының ядролық қауіпсіздік пен ядролық қарудан азат әлем үшін жаһандық көшбасшылар альянсын құру бастамасы Astana Club қатысушылары арасында ғана емес, әлемдік қоғамдастықта да кең қолдау тапты. Альянс ядролық қарусыздану мен таратпау жөніндегі ілгерілету үшін беделді, жаһандық тұғырнама құру жөніндегі сұранысты қанағаттандыруға тиіс.
2020 жылдың қазан айында ӘЭСИ ұйымдастырған конференция аясында әлемдік көшбасшыларға жаһандық көшбасшылар альянсын құру туралы үндеу қабылданды. Үндеуде ядролық соғыста жеңімпаздар болмайтындығын тағы да атап өтті. Дәл осындай месседжді Альянс қатысушылары Астанадағы Astana Club алаңындағы отырыста тарататын болады.
Лидия Пархомчик, әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы
zakon.kz
